HES (Hidroelektrik Santrali) Projeleri

Ekonomik güç açısından dünyanın ilk 20 ekonomisi içinde olan ve ilk 10’a girme yolunda emin adımlarla ilerleyen Türkiye, ekonomik büyüme paralelinde artan enerji ihtiyacını karşılamak için yeni arayışlara girmiş bulunmaktadır. Bir yandan küresel ısınma olgusu, diğer yandan da artan enerji ihtiyacı; çevrenin korunması ve enerji üretimini uyumlaştırma ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır.

Bu açıdan yenilenebilir, çevreye uyumlu, temiz enerji kaynağı olan hidroelektrik santraller (HES) vasıtasıyla enerji üretimi ön plana çıkmaya başlamıştır. Nehir tipi hidroelektrik santrallerle elektrik üretilmesi açısından uygun potansiyel barındıran Macahel dereleri üzerinden üretilmesi düşünülen elektrik, çevresel duyarlılık ve yöreye getirisi açısından tartışmalara neden olmuştur.

Yenilenebilir enerji üretilmesi amacına yönelik HES projeleri, 2005 yılında çıkarılan 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun ile gündeme gelmiştir. Bu yazıda yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretilmesini amaçlayan Kanunun çıkmasından sonra gündeme gelen HES projeleri nedeniyle çevre ve ekonomik eksende yaşanan tartışmalara ışık tutmak amacıyla genel bilgiler verilecek ve Macahel bağlamında HES’in ekonomik ve çevresel değerlendirmeleri yapılacaktır.

I. YENİLENEBİLİR ENERJİ VE HES: GENEL BİLGİ

Yenilenebilir Enerji; hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git gibi fosil olmayan enerji kaynaklarından elde edilen enerji demektir.

Elektrik üretim ve tüketiminin yaygınlaştırılması, yerli kaynak olması sebebi ile dışa bağımlılığın ve yurt dışına gereksiz kaynak çıkışının azaltılması, sera gazı emisyonlarının azaltılarak uluslararası yükümlülüklerin yerine getirilmesi, yerel istihdam ve sosyo-ekonomik bütünleşmeye katkı sağlaması, kaynak çeşitliliği oluşturularak enerjide arz güvenliğine olumlu etki yaratılması, sürdürülebilir kalkınmaya ve çevreye olumlu katkılar sağlanması gibi ülkemize birçok olumlu etkileri nedeniyle yenilenebilir enerji kaynaklarının öne çıkarılmıştır.

Yenilenebilir enerji kapsamında akarsular üzerinde kurulan su santralleri vasıtası ile elektrik üretilmesine ‘hidroelektrik santral’, kısaca HES denir. HES’leri sudan yararlanma şekline göre ikiye ayırabiliriz:

a) Nehir Tipi Santraller: Alçak basınçlı santrallerdir. Akarsuyun yatağı değiştirilerek daha çok debi elde edilir ve tribün döner. Bu santrallerin su tutma kapasiteleri az olan santrallerdir. Bu santraller 10 metreden az yükseklikte bir set çekilerek oluşturulur ve santrallerin gücü 25 MW’dan azdır.

b) Barajlı Santraller: Suyun barajda toplanması esasına dayanır. Yüksek basınçlı santrallerdir.

Macahel’de yapımı söz konusu olan HES’ler küçük nehir tipi santrallerdir. Nehir tipi HES’ler çevreye minimum zararı olan enerji üretim şeklidir.

II. MACAHEL VE HES

A. Macahel’de HES Projeleri

Macahel’de 2005 yılında HES proje başvuruları ile başlayan süreç, 2008 yılında Düzenli’de Gülkar Enerji Şirketi tarafından santralin inşasına başlanmasıyla somut bir görünüm almıştır.

Macahel’de başvuruları tamamlanmış ve onay bekleyen birçok proje mevcuttur.

B. Macahel’deki HES Projelerinin Faydaları ve Zararları Açısından Değerlendirilmesi

1. Faydaları

a. Avrupa Birliği ve UNESCO tarafından çevre dostu oluşu nedeniyle desteklenen küçük ve orta ölçekli işletmeler olan nehir tipi santrallerin özellikle kırsal kesimde istihdam olanakları ve kırsal kalkınma üzerinde olumlu etkileri vardır. İrili ufaklı bu projelerin hayata geçirilmesi kırsal kalkınma sorunun çözümüne büyük katkı sağlayacaktır.

b. Özellikle yörede yaşayan veya o yörede doğmuş insanların veya Macahelle ilgili kurumların öncülük ettiği projelerin, yöre ekonomisine uzun vadede büyük faydalar sağlayacağı, dışarıya karşı bağımlılığı azaltacağı ve kronikleşmiş sorunları çözeceği aşikârdır.

c. Çevresel atık ve kirlilik söz konu değildir. Çevreye uyumlu, temiz, yenilenebilir, yüksek verimli (% 90’ın üzerinde), yakıt gideri olmayan, uzun ömürlü (200 yıl), yatırımı geri ödeme süresi kısa (5-10 yıl), işletme gideri çok düşük, dışa bağımlı olmayan yerli bir kaynaktır.

d. HES projeleri ile doğanın insan kalkınması ile daha etkili korunacağı düşüncesine dayanan sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı çerçevesinde Macahel yöresindeki göçü durduracağı, bu yöreye yerel ilgiyi artıracağı bir gerçektir. Yüzyıllardır doğayla iç içe ve doğayla barışık yaşamış yöre insanı birçok sıkıntılara rağmen bu günlere gelmiştir. HES projelerinden elde edilecek gelirler bir ölçüde yöre insanının fedakârlığının karşılığı olacaktır.

e. Boşa akan suların değerlendirilmesi mümkün olacaktır.

f. Maliyet, arz güvenliği, yerli kaynak olması, çevreye uygunluğu açısından da değerlendirildiğinde önemli faydaları bulunmaktadır.

g. Yöreye yönelik faaliyetleri noktasında meşruiyet krizi yaşayan ve yöre insanı ile organik bağ kuramamış yöre dışı kurumların Macahel’e yönelik olumsuz faaliyetleri ve etkileri, hidroelektrik santrali işletmeciliğinin getireceği ekonomik bağımsızlık sayesinde azalmış olacaktır.

2. Olası Zararları

a. Hidroelektrik santralin çalışması için suyunun kullanılacağı derelerdeki doğal hayatın devamı üzerinde zararlar söz konusu olabilir. Bu zararlar derelere yeterli ‘can suyu’ bırakılması ve etkin-yerinde denetim ile giderilebilir.

b. Santral inşası çalışmalarının çevresel tahribata yol açması ve çevreye gerekli özenin gösterilmemesinin yol açacağı tahribat sorunları gündeme gelebilir. Özellikle derenin bir yerden başka bir yere akıtılması için kanalların yapılması esnasında ormanların tahrip edilmesi riski bulunmaktadır.

c. Sulama amacıyla kullanılan dere sularından bu amaçla faydalanma imkânının sınırlandırılmasının veya tamamen ortadan kalkmasının, yöredeki tarımsal üretime olumsuz etkileri olacaktır.

d. Yöre insanının HES’lerin faydaları ve zararları ile ilgili eksik ve yanlış bilgilendirilmesi neticesine oluşacak tepkilerin yol açacağı olumsuz durumlar da dikkate alınmalıdır. 

e. Macahel’de uygulanacak projelere yöresel kurumların dahlinin sağlanmamış olması neticesinde elde edilecek ekonomik getirilerden Macahel’in mahrum kalması riski bulunmaktadır.

f. Devletin alım garantisi nedeniyle oldukça cazip olan hidroelektrik santral işletmeciliğinin çok sayıda faaliyete geçmesinin, çevresel etki açısından yöreye olumsuz etkileri olacaktır. 

III. SONUÇ: DEĞERLENDİRME

HES’leri gerek enerji ihtiyacı gerekse çevresel etkiler açısından değerlendirdiğimizde bu projelerin etkin-yerinde denetim, optimal sayıda işletme, çevresel duyarlılık, yöresel ekonomik girdiler açısından etkinlilik sağlandığı müddetçe ülkemiz ve yöremiz için faydalı olacağı kanısındayız. Çevreye olumsuz etkisinin minimize edilmesi ve yörede uygulanacak projelerden ekonomik olarak kazançlarımızın maksimize edilmesi noktasında çabalamak her Macahellinin görevi olmalıdır.

Yöre dışında yaşayan Macahellilerin üzerine düşen en önemli görev ise, yörede yaşayan ve bu projelerden birinci derecede etkilenecek olan Macahel halkını doğru ve etkili bir şekilde bilgilendirmek ve bu önemli süreçte onları geleceğe hazırlamaktır. Aksi takdirde enerjimiz gereksiz tartışmalarda harcanmış olacak, önümüze çıkan fırsatlar kaçırılmış olacaktır.


Haberin kaynağı : http://www.macahelbizimdir.org
Macahel Bizimdir İnisiyatifi